Για μια χώρα η οποία είναι παράκτια, διαθέτει μεγάλο φυσικό πλούτο και πολλές εναλλαγές τοπίου, αλλά παρουσιάζει ταυτόχρονα και μεγάλη διασπορά της ιδιοκτησίας, με μικρά μεγέθη ακινήτων, η εκτός σχεδίου δόμηση αποτελεί μια διαρκή πρόκληση για το πολεοδομικό δίκαιο. Αφενός υπάρχει μια ισχυρή κοινωνική και οικονομική πίεση για διάχυτη οικιστική ανάπτυξη, με την κατασκευή τουριστικών καταλυμάτων και δεύτερης κατοικίας κατά μήκος όλων των ακτών, ακόμη και σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, χωρίς υποδομές και απομακρυσμένες από τα κοινωφελή δίκτυα, ενώ από την άλλη πλευρά γίνεται φανερό ότι η απεριόριστη δόμηση της υπαίθρου συνιστά ανάλωση φυσικών πόρων και καταστροφή τοπίων, η οποία δεν μπορεί να αποκατασταθεί και θα βαρύνει καθοριστικά στο μέλλον της χώρας. Εντός αυτού του πλαισίου, η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας επί πολλά χρόνια διατηρούσε μια εξαιρετικά επιφυλακτική στάση έναντι της δυνατότητας δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές, υποδεικνύοντας ιδίως ότι η ανοικοδόμηση των αγροτεμαχίων δεν προστατεύεται συνταγματικά, αλλά αντιθέτως υπόκειται σε σοβαρούς περιορισμούς, οι δε διατάξεις που την προβλέπουν θα πρέπει να ερμηνεύονται συσταλτικά.
Η δογματική αυτή, η οποία ανεπτύχθη στη νομολογία ιδίως του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου, φάνηκε να τίθεται εν αμφιβόλω από δύο σημαντικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου των ετών 2007-2008. Το ΕΔΔΑ δέχθηκε στις αποφάσεις αυτές ότι στις υποθέσεις που τέθηκαν ενώπιόν του η απαγόρευση ανοικοδόμησης ακινήτων που βρίσκονταν σε περιοχές εκτός πολεοδομικού σχεδιασμού συνιστούσε προσβολή του δικαιώματος στην ιδιοκτησία κατ΄ άρθρο 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου, η οποία έχρηζε εύλογης αποζημίωσης.
Όπως είναι φανερό, οι αποφάσεις αυτές πυροδότησαν μια έντονη επιστημονική συζήτηση στους κύκλους των ειδικών του πολεοδομικού δικαίου και του δικαίου περιβάλλοντος που δεν μπορούσε να αφήσει αμέτοχη την Ελληνική Εταιρεία Δικαίου της Πολεοδομίας και της Χωροταξίας, της οποίας έχω την τιμή να είμαι Πρόεδρος. Σε συνεργασία με τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών πραγματοποιήσαμε στις 12.12.2009 μια επιστημονική ημερίδα με θέμα την εκτός σχεδίου δόμηση, της οποίας τα πρακτικά ο αναγνώστης κρατά ανά χείρας. Στην εισήγησή της η κ. Κουτούπα-Ρεγκάκου, Καθηγήτρια στο Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ., θέτει το πλαίσιο της επιστημονικής συζήτησης, αναπτύσσοντας το γενικότερο πρόβλημα της αποζημίωσης των πολεοδομικών δουλειών, ενώ στη συνέχεια ο συνάδελφος Σύμβουλος του Ε΄ Τμήματος ΣτΕ κ. Ρόζος εξετάζει θέματα αποζημιώσεως δυνάμει χωροταξικού σχεδιασμού. Ακολουθούν οι εισηγήσεις του γνωστού δικηγόρου Θεσσαλονίκης κ. Κ. Χορομίδη οποίος παρουσίασε την προστασία της εκτός ρυμοτομικού σχεδίου ιδιοκτησίας κατά το Σύνταγμα και τη νομολογία του ΕΔΔΑ, και της επίσης γνωστής δικηγόρου Αθηνών κ. Κιουσοπούλου με θέμα: «Ο «προορισμός» της εκτός σχεδίου δόμησης ιδιοκτησίας: Ένα ακόμη αμάχητο τεκμήριο σε δοκιμασία». Ο τόμος των πρακτικών ολοκληρώνεται με την παρέμβαση του Παρέδρου του Ε΄ Τμήματος ΣτΕ κ. Αραβάνη με σκέψεις του για την εκτός σχεδίου δόμηση με αφορμή τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ «ΖΑΝΤΕ» και «Ξενοδοχεία Κρήτης».
